ΑΡΧΑΙΑ - Δευτερ.προτάσεις ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

Πολλές αναφορικές ονοματικές προτάσεις έχουν και επιρρηματική έννοια, φανερώνοντας:

αιτία > αναφορικές αιτιολογικές

σκοπό > αναφορικές τελικές

αποτέλεσμα > αναφορικές αποτελεσματικές

υπόθεση > αναφορικές υποθετικές

ΑΡΧΑΙΑ - Δευτερ. προτάσεις ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ

Αναφορικές ονοματικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που αναφέρονται σε όρο άλλης πρότασης ο οποίος είτε υπάρχει είτε εννοείται. Χρησιμοποιούνται στο λόγο ως ονόματα ουσιαστικά ή επίθετα, γι' αυτό και λέγονταιουσιαστικές, όταν αντικαθιστούν ουσιαστικά ή επιθετικές, όταν αντικαθιστούν επίθετα.

Εισάγονται: με αναφορικές αντωνυμίες:

ὅς, ἥ, ὅ (ο οποίος, που)

ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (ο οποίος ακριβώς)

ὅστις, ἥτις, ὅτι (όποιος, ο οποίος)

ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (όποιος από τους δύο)

ὅσος, ὅση, ὅσον (όσος)

οἷος, οἷα, οἷον (τέτοιος που)

ὁποῖος, ὁποῖα, ὁποῖον (όποιας λογής)

ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (όσο μεγάλος)

ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (όσο μεγάλος)

ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπόν (από τον τόπο που)

•  Οὐκοῦν ᾤχετο μὲν παρὰ τὸν νόμον, ὃς θάνατον κελεύει τούτων τὴν ζημίαν εἶναι.
  (= Λοιπόν αναχώρησε παρά το νόμο, ο οποίος ορίζει ως ποινή για την πράξη αυτή το θάνατο.)
  
  
• Οἱ δ’ ἐξ ἀρχῆς ἔταξαν (μουσικήν) ἐν παιδείᾳ διὰ τὸ τὴν φύσιν αὐτὴν ζητεῖν, ὅπερ πολλάκις εἴρηται...
  (= Οι δε παλαιοί είχον τάξει (τη μουσική) ως στοιχείο παιδείας, καθόσον αυτή η φύσις απαιτεί, το οποίο ακριβώς λέχθηκε πολλές φορές...
  
  
• Οὐδεὶς οὕτως ἠλίθιός ἐστιν ὅστις οὐχὶ κἂν δοίη καὶ πρῶτος εἰσενέγκαι·
  (= Κανείς δε θα ήταν τόσον ηλίθιος, ώστε να μη θέλει να δώσει και να συνεισφέρει πρώτος·)
  
  
• Ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γε λανθάνει αὐτόν, ὅτι δι’ ἀμφοτέρων τῶν ὀνομάτων, ὁποτέρῳ ἂν χρῆσθε, ὑμεῖς ἕξετε τὴν νῆσον.
  (= Και επίσης δεν του διαφεύγει ότι οποιαδήποτε από τις δύο λέξεις και αν μεταχειριστείτε, είτε με τη μία είτε με την άλλη, σεις θα έχετε το νησί.)
  
  
• Ὁ δ’ ἕτερος (νόμος) ἐκώλυε κοινωνεῖν τῆς παρούσης πολιτείας ὅσοι τυγχάνουσιν τὸ ἐν Ἠετιωνείᾳ τεῖχος κατασκάψαντες...
  (= ο δεύτερος (νόμος) αφαίρεσε τα πολιτικά δικαιώματα σε όσους είχαν καταστρέψει το τείχος της Ηετιωνίας...)
  
  
• Ὥς ἄρ’ οὔπω Φίλιππός ἐστιν οἷοί ποτ’ ἦσαν Λακεδαιμόνιοι...
  (= Ὀτι ο Φίλιππος δεν είναι τέτοιοι που ήταν κάποτε οι Λακεδαιμόνιοι... > πως δεν έχει ακόμα ο Φίλιππος τη δύναμη που είχαν κάποτε οι Λακεδαιμόνιοι...)
  
  
• Ἐκείνους τ’ οὐκ εἰδότες ὁποῖοί τινες ἄνδρες ἔσονται γενόμενοι·
  (= Αν και δεν γνώριζαν ποιας λογής άνδρες θα γίνουν αυτοί στο μέλλον·)

Σημείωση: Η αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ, όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση, έχει δεικτική σημασία και εισάγει κύρια πρόταση. Στην περίπτωση αυτή μεταφράζεται ως δεικτική (αυτός κ.ά.) και με κάποιο παρατακτικό σύνδεσμο (και, αλλά κ.ά.)

• Ἐνίκων οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν. Ὧν ἔστι τεκμήρια ὁρᾶν τὰ τρόπαια.
  Νικούσαν οι πρόγονοί μας στη γη και στη θάλασσα. Και αυτών αποδείξεις μπορεί να δει κανείς τα τρόπαια.

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης ή επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ ή μή.

Χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, παράθεση ή επεξήγηση, επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός, ετερόπτωτος προσδιορισμός.

• Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν... > υποκείμενο στο ἀπαρνησάσθω
  (= Όποιος θέλει να με ακολουθήσει, να απαρνηθεί τον εαυτό του...)
  
  
• Καὶ φράζουσιν ἅ λέγει. > αντικείμενο του φράζουσιν
  (= Και ανακοινώνουν αυτά που λέει.)
  
  
• Οὗτός ἐστιν ὅς ἀπέκτεινεν τοὺς στρατηγούς. > κατηγορούμενο στο οὗτος
  (= Αυτός είναι που σκότωσε τους στρατηγούς.)
  
  
• Ἠν τις Φιλλίδας, ὅς ἐγραμμάτευε τοῖς πολεμάρχοις. > παράθεση του Φιλλίδας
  (= Ήταν κάποιος Φιλλίδας, ο οποίος ήταν γραμματέας των πολεμάρχων.)
  
  
• Οἶμαι ἂν ἡμᾶς παθεῖν τοιαῦτα, οἷα τοὺς ἐχθροὺς οἱ θεοὶ ποιήσειαν. > επεξήγηση του τοιαῦτα
  (= Νομίζω ότι θα πάθουμε αυτά, τέτοια που οι θεοί έκαναν στους εχθρούς.)
  
  
• Τόδ' ἐστί τὸ στρατόπεδον ὅ κατεκαύθη ὑπὸ τῶν Συρακοσίων. > επιθετικός πρ. στο στρατόπεδο.
  (= Αυτό είναι το στρατόπεδο που κατακάηκε από τους Συρακοσίους.)
  
  
• Οὐ πάνυ γε ῥᾴδιόν ἐστιν εὑρεῖν ἔργον, ἐφ' ᾧ οὐκ ἂν τις αἰτίαν ἔχοι. > κατηγορηματικός πρ. στο ἔργον
  (= Δεν είναι εύκολο να βρεις έργο που να μην μπορεί να το κατηγορήσει κανείς.)
  
  
• Τισσαφέρνης σατράπης κατεπέμφη ὧν αὐτὸς πρόσθεν ἦρχε > ετερόπτωτος πρ., γεν. αντικειμενική στο σατράπης.
  (= Ο Τισσαφέρνης στάλθηκε σατράπης των πόλεων στις οποίες προηγουμένως αυτός ήταν ο κυβερνήτης.)

Εκφέρονται:

α) όταν είναι προτάσεις κρίσης με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου,

β) όταν είναι προτάσεις επιθυμίας με υποτακτική, ευχετική ευκτική, προστακτική· με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου.

ΑΡΧΑΙΑ - Δευτερ.προτάσεις ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ

Πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ή πλάγιες ερωτήσεις λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που εκφράζουν ερώτηση όχι σε ευθύ αλλά σε πλάγιο λόγο.

• Ευθεία ερώτηση: Ἦλθον οἱ πρέσβεις;
• Πλάγια ερώτηση: Ἐρωτᾷ εἰ ἦλθον οἱ πρέσβεις.

Σύγκριση με τα ν.ε.

• Ευθεία ερώτηση: Με αγαπάς;
• Πλάγια ερώτηση: Με ρώτησε αν με αγαπάει.

Προσοχή: Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις δεν παίρνουν ερωτηματικό.

Διακρίνονται σε:

α) πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας, δηλαδή αυτές που δέχονται ως απάντηση ναι ή όχι, π.χ.

• Ἐρωτᾷ εἰ ἦλθον οἱ πρέσβεις.
  Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Ἦλθον οἱ πρέσβεις; Η απάντηση θα είναι: ναι ή όχι.

Σύγκριση με τα ν.ε.

• Με ρώτησε αν με αγαπάει.
  Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Με αγαπάς; Η απάντηση θα είναι: ναι ή όχι

Οι πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας διακρίνονται σε μονομερείς (μονομελείς), δηλαδή όταν έχουν ένα μέρος (μέλος), άρα ζητείται η απάντηση σε ένα ερώτημα ή διμερείς (διμελείς), δηλαδή όταν έχουν δύο μέρη (μέλη), άρα ζητείται η απάντηση ανάμεσα σε δύο ερωτήματα.

• Ἠρώτων αὐτὸν εἰ ἀναπλεύσειεν ἔχων ἀργύριον. > Μονομερής
• Ἐβουλεύοντο οἱ Πλαταιεῖς εἴτε κατακαύσωσιν αὐτοὺς εἴτε τι ἄλλο χρήσωνται. > Διμερής

β) σε πλάγιες ερωτηματικές μερικής άγνοιας, δηλαδή αυτές που δέχονται κάθε άλλη απάντηση εκτός από ναι ή όχι, π.χ.

• Ἐρήσομαι ὅστις ἐστίν ὁ διδάσκαλος.
  Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Τὶς ἔστιν ὁ διδάσκαλος; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ναι ή όχι.

Σύγκριση με τα ν.ε.

• Με ρώτησε τι φαγητό θα φάμε σήμερα.
  Για να βρούμε την απάντηση πιο εύκολα μετατρέπουμε την πλάγια ερώτηση σε ευθεία: Τι φαγητό θα φάμε σήμερα; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ναι ή όχι.

Εισάγονται:

Οι πλάγιες ερωτηματικές ολικής άγνοιας

όταν είναι μονομερείς με το: εἰ

όταν είναι διμερείς με τα: εἰ - ἤ, εἴτε - εἴτε, πότερον - ἤ, πότερα - ἤ

Οι πλάγιες ερωτηματικές μερικής άγνοιας

με τις ερωτηματικές αντωνυμίες: τίς, πότερος, πόσος, ποῖος, πηλίκος, ποδαπὸς

με τις αναφορικές αντωνυμίες: ὅς, ὅστις, ὁπότερος, ὅσος, ὁπόσος, οἷος, ὁποῖος, ἡλίκος, ὁπηλίκος, ὁποδαπός.

με τα ερωτηματικά επιρρήματα: ποῦ, ποῖ, πόθεν, πῇ, πῶς

με τα αναφορικά επιρρήματα: οὗ, ὅπου, οἷ, ὅποι, ὁπόθεν, ᾗ, ὅπῃ, ὡς, ὅπως

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης ή επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ ή μή.

Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν

ερώτηση, απορία ἐρωτῶ, ἀπορῶ, πυνθάνομαι, θαυμάζω κ.ά.

γνώση, άγνοια γιγνώσκω, οἶδα, ὁρῶ, αἰσθάνομαι, ἀγνοῶ κ.ά.

απόπειρα, φροντίδα πειρῶμαι, παρασκευάζομαι, πράττω, φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι κ.ά.

σκέψη, προσοχή σκοπῶ, σκοποῦμαι, ἐξετάζω, βουλεύομαι κ.ά.

δείξη, ανακοίνωση δείκνυμι, δηλῶ, λέγω, ἀποκρίνομαι κ.ά.

μετά από λέξεις ή φράσεις παρόμοιας σημασίας ἄδηλόν ἐστι, ἀφανές ἐστι, ἄπορόν ἐστι, ἀπόρως ἔχει, φανερόν ἐστι, θαυμαστόν ἐστι, λέγεται, δέδεικται κ.ά.

Χρησιμοποιούνται ως: υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση.

• Ὅθεν καὶ ἀπορεῖται πότερόν ἐστι τὸ ἀγαθὸν μαθητὸν ἤ ἐθιστόν. > υποκείμενο
  (= Υπάρχει λοιπόν η απόρία ποιο από τα δύο είναι το αγαθό ευκολομάθητο ή ευκολοσυνήθιστο.)
  
  
• Ἐρήσομαι ὅστις ἐστίν ὁ διδάσκαλος.
  (= Θα ρωτήσω ποιος είναι ο δάσκαλος.) > αντικείμενο
  
  
• Τοῦτο σκεψώμεθα, εἰ ἀληθῆ λέγεις. > επεξήγηση
  (Αυτό θα εξετάσουμε, αν λες την αλήθεια.)

Εκφέρονται με: οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και με ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου.

ΑΡΧΑΙΑ - Δευτερ.προτάσεις ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ

Ενδοιαστικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που εκφράζουν ενδοιασμό ή φόβο ή ανησυχία μήπως συμβεί κάτι κακό ή μήπως δεν πραγματοποιηθεί κάτι επιθυμητό.

Εισάγονται: με τους ενδοιαστικούς συνδέσμους μή, μὴ οὐ.

Ο σύνδεσμος μὴ ή ὅπως μὴ χρησιμοποιείται όταν η πρόταση δηλώνει φόβο μήπως γίνει κάτι το φοβερό ή το ανεπιθύμητο.

• Ἐφοβήθησαν μὴ καὶ ἐπὶ σφᾶς ὁ στρατός χωρήσῃ.
  (= Φοβήθηκαν μήπως και βαδίσει εναντίον τους ο στρατός.)

Ο σύνδεσμος μὴ οὐ χρησιμοποιείται όταν το υποκείμενο της κύριας πρότασης φοβάται μήπως δε γίνει κάτι που εύχεται και προσδοκά, κάτι επιθυμητό.

• Φοβοῦμαι μὴ οὐ δυνηθῶ διὰ τὴν ἀπειρίαν δηλῶσαι.
  (= Φοβάμαι μήπως δεν μπορέσω εξαιτίας της απειρίας μου να φανερώσω.)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι κυρίως προτάσεις επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ

Εξαρτώνται από ρήματα που φανερώνουν

φόβο, δισταγμό, ανησυχία, επιφύλαξη: φοβοῦμαι, δέδοικα ή δέδια, ὀκνῶ, ὁρῶ, προσέχω, ὑποπτεύω ή

από παρόμοιες απρόσωπες εκφράσεις: δεινόν ἐστι, δέος ἐστί, κίνδυνός ἐστι, φόβος ἐστί, φοβερόν ἐστι, ὑποψία ἐστίν, τρόμος ἔχει με...

Χρησιμοποιούνται ως: υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση.

• Δέδιμεν μή οὐ βέβαιοι ἦτε. > αντικείμενο
  (= Φοβόμαστε μήπως δεν είστε σταθεροί.)
  
  
• Κίνδυνός ἐστι μὴ μεταβάλωνται και γένωνται μετὰ τῶν πολεμίων. > υποκείμενο
  (= Υπάρχει κίνδυνος μήπως αλλάξουν διαθέσεις και ταχθούν με το μέρος των εχθρών.)
  
  
• Τόδε ἄδηλον παντί, μὴ πολλὰ σώματα κατρίψασα ἡ ψυχή τὸ τελευταῖον αὐτὴ ἀπολλύηται. >επεξήγηση στο τόδε.
  (= Αυτό είναι άγνωστο στον καθένα, μήπως δηλ. η ψυχή αφού εξαντλήσει πολλά σώματα στο τέλος και αυτή η ίδια χάνεται.)

Εκφέρονται με:

υποτακτική, όταν το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται βρίσκεται σε αρκτικό χρόνο και δηλώνουν φόβο για κάτι που αναφέρεται στο μέλλον:

• Οἱ τύραννοι φοβοῦνται μὴ αἱ πόλεις ἐλεύθεραι γένωνται.

ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν το ρήμα της πρότασης από την οποία εξαρτώνται βρίσκεται σε ιστορικό χρόνοκαι δηλώνουν φόβο ο οποίος αναφέρεται στο παρελθόν:

• Ἔδεισαν μὴ ἀποθάνοιεν.

Σπανιότερα εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν φόβο πραγματικό στο παρόν, στο μέλλον ή στο παρελθόν

• Δέδοικα μὴ ἄλλου τινὸς ἤ τοῦ ἀγαθοῦ μεθέξω

δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν φόβο πιθανό στο παρόν ή στο μέλλον

• Φοβοῦνται μὴ ματαία ἂν γένοιτο αὕτη ἡ κατασκευή, εἰ πόλεμος ἐγερθείη.

AΡΧΑΙΑ - Δευτερ. προτάσεις ΕΙΔΙΚΕΣ

Ειδικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που χρησιμεύουν για να ειδικεύσουν το γενικό και αόριστο νόημα ενός ρήματος ή μιας δεικτικής αντωνυμίας. Οι ειδικές προτάσεις αποτελούν μια μορφή του πλαγίου λόγου κρίσης.

Εισάγονται: κυρίως με τους ειδικούς συνδέσμους ὅτι και ὡς.

Ο σύνδεσμος ὅτι χρησιμοποιείται όταν το περιεχόμενο της ειδικής πρότασης είναι αντικειμενικό, πραγματικό.

• Οἱ Ἀσσύριοι ἴσασιν ὅτι ἱππικόν στράτευμα ἐν νυκτὶ ταραχῶδές ἐστι καὶ δύσχρηστον.
  (= Οι Ασσύριοι γνωρίζουν ότι το ιππικό κατά τη διάρκεια της νύκτας είναι ταραχώδες και δύσχρηστο.)

Ο σύνδεσμος ὡς χρησιμοποιείται όταν το περιεχόμενο της ειδικής πρότασης είναι υποκειμενικό ή ψευδές.

• Πειρῶνται πείθειν ὑμᾶς ὡς δυνατός εἰμι.
  (= Προσπαθούν να σας πείσουν ότι τάχα είμαι ικανός.)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης.

Δέχονται άρνηση οὐ

Εξαρτώνται από ρήματα:

λεκτικά: φημί, λέγω, ἀναγγέλλω, ἀπαγγέλλω, ἀποκρίνομαι, διδάσκω, βοῶ, διηγοῦμαι, κηρύττω, δηλῶ,

γνωστικά: γιγνώσκω, οἶδα, ἀναμιμνήσκομαι, μανθάνω, ἐπίσταμαι, λογίζομαι, ἐνθυμοῦμαι,

αισθητικά: αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω,

δεικτικά: δείκνυμι, ἀποδείκνυμι, ἐπιδείκνυμι

Χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, αντικείμενο, επεξήγηση αντωνυμίας.

• Οὐ γὰρ ἠγγέλθη αὐτοῖς ὅτι τεθνηκότες εἶεν. > υποκείμενο
  (= Γιατί δεν ανακοινώθηκε σ' αυτούς ότι είχαν φονευτεί.)
  
  
• Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν. > αντικείμενο
  (= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει.)
  
  
• Ταῦτα λέγω, ὡς τὸ παράπαν οὐ νομίζεις θεούς. > επεξήγηση στην αντωνυμία ταῦτα
  (= Αυτά ισχυρίζομαι, ότι δηλαδή δεν παραδέχεσαι εντελώς τους θεούς.

Εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν κάτι πραγματικό:

• Λέγει Πτολεμαῖος ὅτι Περδίκας πρῶτος ἐνέβαλεν ἐς τῶν Θηβαίων τὴν προφυλακήν.

δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το δυνατό στο παρελθόν ή κάτι μη πραγματικό:

• Δῆλον ἦν ὅτι ῥᾳδίως ἂν ἐδύναντο πολεμεῖν αὐτοῖς.

δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον:

• Οἶδα ὅτι πάντες ἂν ὁμολογήσαιτε.

ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη:

• Ἔλεγον ὅτι βασιλεὺς σφίσι φίλος ἔσοιτο.

Σημείωση: Οι εκφράσεις οἶδα ὅτι, εὖ οἶδα ὅτι απέκτησαν σταδιακά επιρρηματική σημασία· το οἶδα ὅτι = είμαι βέβαιος, το εὖ οἶδα ὅτι = είμαι εντελώς βέβαιος. Παρομοίως και το δῆλον ὅτι (χωρίς το ρήμα ἐστί) απέκτησε τη σημασία του βεβαίως.

ΑΡΧΑΙΑ - Δευτερεύσουσες προτάσεις

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι δευτερεύουσες προτάσεις ως προς το περιεχόμενό τους διακρίνονται σε 1. Κρίσης και 2. Επιθυμίας . 

Ως προς το ποιόν τους διακρίνονται σε 1. Καταφατικές ( όταν δεν έχουν άρνηση )και 2. Αποφατικές ( όταν έχουν άρνηση ) .

Ως προς την συντακτική τους λειτουργία διακρίνονται σε : 

• Ονοματικές 

1. Ειδικές
2. Ενδοιαστικές
3. Πλάγιες ερωτηματικές
4. Αναφορικές  

• Επιρρηματικές

1. Χρονικές
2. Αιτιολογικές
3. Τελικές
4. Υποθετικές
5. Εναντιωματικές
6. Παραχωρητικές
7. Αποτελεσματικές ή Συμπερασματικές

Συνηθισμένα εκφραστικά λάθη σε συνηθισμένες εκφράσεις!

Παρακάτω αναφέρω ορισμένα εκφραστικά λάθη σε συνηθισμένες εκφράσεις...

«Ευχαριστούμε όλους όσοι μας συμπαραστάθηκαν» (και όχι: «όλους όσους…» διότι είναι υποκείμενο στο ρήμα που ακολουθεί, αλλά: «ευχαριστούμε όσους…» και «επικοινωνεί με όλους όσους εκτιμάει», επειδή εδώ το «όσους» είναι αντικείμενο του ρήματος).

π.μ. (=προ μεσημβρίας), μ.μ. (=μετά μεσημβρίαν και όχι μετά μεσημβρίας), π.Χ. (=προ Χριστού), μ.Χ. (=μετά Χριστόν και όχι μετά Χριστού).

Περισσότεροι από έναν ή περισσότεροι του ενός (και όχι: περισσότεροι από ένας)

Γίνονται όλοι δεκτοί ανεξαρτήτως ηλικίας (και όχι: ανεξαρτήτου ηλικίας).

Ενήργησα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου (και όχι: στα πλαίσια).

πόσο πολλοί, τόσο πολλοί, πόσο πολλή (και όχι: πόσοι πολλοί, τόσοι πολλοί, τόση πολλή)

κατ΄ αρχήν (=στα βασικά σημεία), Κατ΄ αρχάς (=αρχικά). Π.χ. «Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν», « Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε…»

Ο επικεφαλής, του επικεφαλής, τον επικεφαλής, οι επικεφαλής κλπ. (και όχι: τον επικεφαλή, του επικεφαλούς)

Οι μέθοδοι / παράμετροι αυτές (και όχι: οι μέθοδοι / παράμετροι αυτοί). Οι παλαιές οδοί, οι κεντρικές είσοδοι, οι πολλές ψήφοι (και όχι: οι παλιοί οδοί, οι κεντρικοί είσοδοι, οι πολλοί ψήφοι)

Η αναπληρώτρια διευθύντρια /υπουργός (και όχι: η αναπληρωτής διευθυντής/υπουργός)

Κλητική: "κυρία Πρόεδρε" (και όχι: "κυρία Πρόεδρος)

"15 Σεπτεμβρίου" ή "15 του Σεπτέμβρη" (και όχι: "15 Σεπτέμβρη")

Το ουσ. λάθος δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός: π.χ. «λανθασμένη έκφραση» (και όχι: "λάθος έκφραση").

"έχω απαυδήσει" (και όχι: "έχω απηυδήσει", αλλά: "είμαι απηυδισμένος").

"Γενετικό υλικό" και όχι γεννητικό. Αλλά "προγεννητικός έλεγχος" και όχι προγενετικόςΠριν από την έναρξη (και όχι: πριν την έναρξη).Οποιοσδήποτε, οτιδήποτε (και όχι: ο οποιοσδήποτε, το οτιδήποτε).Τέως πρόεδρος: ο μέχρι πρo τινος πρόεδρος, ο προηγούμενος (από το σημερινό) πρόεδρο. Πρώην πρόεδρος: ο πριν από πολύ καιρό πρόεδρος.Το άρα δεν είναι σωστό να συνοδεύεται από το λοιπόν(όχι: "άρα λοιπόν") ούτε υποκαθίσταται από το άραγε(!)