AΡΧΑΙΑ - Δευτερ. προτάσεις ΕΙΔΙΚΕΣ

Ειδικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που χρησιμεύουν για να ειδικεύσουν το γενικό και αόριστο νόημα ενός ρήματος ή μιας δεικτικής αντωνυμίας. Οι ειδικές προτάσεις αποτελούν μια μορφή του πλαγίου λόγου κρίσης.

Εισάγονται: κυρίως με τους ειδικούς συνδέσμους ὅτι και ὡς.

Ο σύνδεσμος ὅτι χρησιμοποιείται όταν το περιεχόμενο της ειδικής πρότασης είναι αντικειμενικό, πραγματικό.

• Οἱ Ἀσσύριοι ἴσασιν ὅτι ἱππικόν στράτευμα ἐν νυκτὶ ταραχῶδές ἐστι καὶ δύσχρηστον.
  (= Οι Ασσύριοι γνωρίζουν ότι το ιππικό κατά τη διάρκεια της νύκτας είναι ταραχώδες και δύσχρηστο.)

Ο σύνδεσμος ὡς χρησιμοποιείται όταν το περιεχόμενο της ειδικής πρότασης είναι υποκειμενικό ή ψευδές.

• Πειρῶνται πείθειν ὑμᾶς ὡς δυνατός εἰμι.
  (= Προσπαθούν να σας πείσουν ότι τάχα είμαι ικανός.)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης.

Δέχονται άρνηση οὐ

Εξαρτώνται από ρήματα:

λεκτικά: φημί, λέγω, ἀναγγέλλω, ἀπαγγέλλω, ἀποκρίνομαι, διδάσκω, βοῶ, διηγοῦμαι, κηρύττω, δηλῶ,

γνωστικά: γιγνώσκω, οἶδα, ἀναμιμνήσκομαι, μανθάνω, ἐπίσταμαι, λογίζομαι, ἐνθυμοῦμαι,

αισθητικά: αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω,

δεικτικά: δείκνυμι, ἀποδείκνυμι, ἐπιδείκνυμι

Χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων, αντικείμενο, επεξήγηση αντωνυμίας.

• Οὐ γὰρ ἠγγέλθη αὐτοῖς ὅτι τεθνηκότες εἶεν. > υποκείμενο
  (= Γιατί δεν ανακοινώθηκε σ' αυτούς ότι είχαν φονευτεί.)
  
  
• Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν. > αντικείμενο
  (= Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος έχει πεθάνει.)
  
  
• Ταῦτα λέγω, ὡς τὸ παράπαν οὐ νομίζεις θεούς. > επεξήγηση στην αντωνυμία ταῦτα
  (= Αυτά ισχυρίζομαι, ότι δηλαδή δεν παραδέχεσαι εντελώς τους θεούς.

Εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν κάτι πραγματικό:

• Λέγει Πτολεμαῖος ὅτι Περδίκας πρῶτος ἐνέβαλεν ἐς τῶν Θηβαίων τὴν προφυλακήν.

δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το δυνατό στο παρελθόν ή κάτι μη πραγματικό:

• Δῆλον ἦν ὅτι ῥᾳδίως ἂν ἐδύναντο πολεμεῖν αὐτοῖς.

δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον:

• Οἶδα ὅτι πάντες ἂν ὁμολογήσαιτε.

ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήματα ιστορικού χρόνου και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη:

• Ἔλεγον ὅτι βασιλεὺς σφίσι φίλος ἔσοιτο.

Σημείωση: Οι εκφράσεις οἶδα ὅτι, εὖ οἶδα ὅτι απέκτησαν σταδιακά επιρρηματική σημασία· το οἶδα ὅτι = είμαι βέβαιος, το εὖ οἶδα ὅτι = είμαι εντελώς βέβαιος. Παρομοίως και το δῆλον ὅτι (χωρίς το ρήμα ἐστί) απέκτησε τη σημασία του βεβαίως.